زنجیره تامین
تعریف زنجیره تامین (زنجیره تأمین) (به انگلیسی: Supply Chain)، یک عملکرد استراتژیک و لجستیکی است که شامل تمام عملیاتی است که برای اطمینان از رسیدن یک محصول یا کالا به مشتری نهایی حیاتی است. به عبارت دیگر، زنجیره تامین، چرخه زندگی کامل یک محصول است از حالت مواد خام تا فروش نهایی آن. تامین مواد اولیه برای ساخت یک محصول تا تحویل آن به مشتری نهایی را پوشش می دهد.
بنابراین زنجیره تامین شامل فرآیندهای تامین، تولید، ذخیره سازی و توزیع است و نیاز به هماهنگی بین هر حلقه در زنجیره دارد. این یک فرآیند پیچیده است که تا حد زیادی به دلیل جهانی شدن تجارت لازم است، بنابراین احزاب فعال بیشتری را در این فرآیند بابت رقابت بیشتر و الزامات تقاضای سخت گیرانه تر درگیر کرده است. این امر، افزایش غیرقابل توقف و حضور همه جانبه تجارت الکترونیک است که همه موانع جغرافیایی و زمانی را از بین برده است و همچنین در طول همه گیری با تغییر در بسیاری از عادات مصرف کنندگان، به منصه ظهور رسیده است.
مدیریت زنجیره تامین
دسترسی سریع (برای مطالعه کلیک کنید )
فازهای زنجیره تامین
برنامه ریزی اولین مرحله مورد نیاز در هر فعالیت صنعتی است. اینکه چیزی قرار است چگونه تولید شود، کجا تولید شود یا چه فرآیندها و ابزارهایی قرار است استفاده شوند، باید قبلاً تعریف شده باشد. بسته به نوع محصول، یافتن امکانات و شرایط ذخیره سازی مناسب، ظروف و بسته بندی مورد استفاده، اقدامات ایمنی، فرآیندهای تولید، تست کیفیت و غیره ضروری خواهد بود.
برنامه ریزی دقیق عناصر مرتبط با زنجیره تامین، بهترین راه برای عملکرد بهینه آن از نظر سرعت و کارایی است. مانند هر فعالیت صنعتی، جنبه هایی مانند محل تولید، منابع انسانی و مادی مورد نیاز، امکانات و شرایط ذخیره سازی، استانداردها و مقررات کیفی برای رعایت و غیره باید در نظر گرفته شود. پس از گذراندن فاز ۰ یا مرحله تعریف استراتژیک قبلی، ۴ مرحله اصلی در زنجیره تامین قابل شناسایی است.
- تامین: این مرحله بر روی فعالیت های مورد نیاز برای به دست آوردن مواد خام و محصولات فرعی لازم برای ساخت محصولات به فروش می رسد. در این مرحله از زنجیره تامین، مهم است که در دسترس بودن و کمیت مواد و زمان بندی آنها به خوبی برنامه ریزی و هماهنگ شده باشد.
- ساخت/تولید: این مرحله شامل کلیه فرآیندهای مربوط به ایجاد و آماده سازی محصول می باشد. یعنی عملیات لازم برای تبدیل مواد اولیه به محصول و تولید انبوه آنها. بهینه سازی فرآیند صنعتی نقش کلیدی در استانداردسازی عملیات و در نتیجه در چرخه چابک تر و موثرتر ایفا می کند.
- ذخیره سازی: فاز مرکزی زنجیره تامین، ذخیره سازی، شامل جابجایی موقت کالاها و کنترل کمی و کیفی آنها در یک فضای خاص است تا ورودی و خروجی آنها برای شرکت سودآور باشد. در این مرحله، عوامل زیادی وارد عمل می‌شوند که می‌توانند تفاوت بین مدیریت کارآمد زنجیره تأمین و فعالیت یک شرکت و منحرف شدن کسب‌وکار را نشان دهند. انبارها و/یا مراکز توزیع نقطه کانونی این مرحله هستند.
مدیریت صحیح هرگونه پیک تولید یا نوسانات تقاضا و تأثیر آنها بر موجودی و مدیریت آن را پیش بینی می کند. در عین حال، مدیریت ذخیره سازی هزینه های ذخیره سازی و تهیه را برای جلوگیری از افزایش قیمت محصول یا خدمات نهایی در نظر می گیرد و از پاسخگویی بهینه به سطوح مختلف تقاضا و حفظ موجودی در سطوح مورد نیاز کسب و کار اطمینان می دهد. برای این منظور انتخاب نوع قفسه صنعتی برای نصب در انبار کلید خواهد بود.
- توزیع و تحویل: بیایید به مرحله نهایی زنجیره تامین نگاه کنیم، زمانی که محصول به دست مشتری نهایی می رسد. این شامل خروج محصول از انبار و مرکز توزیع تا تحویل آن به مشتری نهایی می شود. هدف، جدای از تحویل به مقصد نهایی، باید این باشد که محصول در شرایط خوب و در مهلت های توافق شده به دست مشتری برسد.
اگرچه مرحله بسته شدن چرخه زنجیره تامین، مرحله توزیع و تحویل است اما مرحله دیگری را نیز می تواند شامل شود. این مرحله بازگشت ارزش است که در آن یک فرآیند معکوس (لجستیک معکوس) آغاز می شود که در آن مشتری نهایی محصول را به شرکت ارسال می کند. افزایش تجارت الکترونیک در سال های اخیر زنجیره های تامین را مجبور به تغییر کرده است.
بیشتر بخوانید: زنجیره ارزش چیست؟
ویژگی های زنجیره تامین
هدف اصلی زنجیره تامین، تحویل اقلام یا محصولات در کمیت، کیفیت و زمان لازم با رقابتی ترین هزینه در طول کل فرآیند، از مرحله عرضه تا تحویل نهایی است. برای این، زنجیره تامین باید دارای ویژگی های خاصی باشد:
تعادل:
زنجیره تامین مجموعه ای از فعالیت های هماهنگ است که با هم پیچیدگی خاصی به دست می آورند. چرخه کامل شامل بسیاری از منابع انسانی و مادی است. برای اینکه کل فرآیند با موفقیت انجام شود، همه طرف های درگیر باید به درستی عمل کنند. بنابراین مهم است که هر مرحله یا مرحله به خوبی برنامه ریزی، دقیق و ساده شده باشد تا خطرات احتمالی به حداقل برسد.
کارایی:
کاهش هزینه ها و اجرای مناسب فازها به طور همزمان از ویژگی های یک زنجیره تامین با عملکرد خوب است.
هماهنگی:
تامین کنندگان، حمل و نقل، تولیدکنندگان، مشتریان، فناوری … زنجیره تامین را تشکیل می دهند. آنها باید مستقل اما به صورت سازماندهی شده کار کنند تا محصول به طور رضایت بخشی به دست مشتری نهایی برسد.
انعطاف پذیر:
یک زنجیره تامین کارآمد چابک است و به سرعت به الگوهای متغیر بازار یا حوادث جهانی که به وجود می آیند، مانند یک بحران بهداشتی، پاسخ می دهد. یعنی پاسخگویی موثر به تغییرات عرضه و تقاضا.
شفافیت:
جریان مداوم اطلاعات در طول فرآیند، از عرضه تا تحویل نهایی وجود دارد. یک زنجیره تامین که به خوبی کار می کند یک زنجیره تامین با ارتباطات پویا است.
مدیریت زنجیره تامین
انواع مدل های زنجیره تامین
انواع مختلفی از مدل های زنجیره تامین برای شرکت های علاقه مند به اجرای استراتژی برای بهبود کارایی و گردش کار موجود است. نوع مدلی که یک شرکت انتخاب می کند اغلب به نحوه ساختار شرکت و نیازهای خاص آن بستگی دارد. در اینجا چند نمونه توضیح داده شده است.
مدل جریان مداوم:
این مدل سنتی برای شرکت هایی که محصولات مشابهی را با تغییرات کمی تولید می کنند، به خوبی کار می کند. محصولات باید تقاضای بالایی داشته باشند و نیازی به طراحی مجدد کمی داشته باشند. این عدم نوسان به این معنی است که مدیران می توانند زمان تولید را ساده کرده و کنترل دقیقی بر موجودی داشته باشند. در یک مدل جریان پیوسته، مدیران به منظور جلوگیری از تنگناهای تولید، نیاز به تکمیل مداوم مواد خام دارند.
مدل زنجیره سریع:
این مدل برای شرکت‌هایی که محصولات را بر اساس روندهایی که ممکن است جذابیت زمانی محدودی داشته باشند، به فروش می‌رسانند، بهترین کارایی را دارد. کسب‌وکارهایی که از این مدل استفاده می‌کنند باید محصولات خود را به سرعت به بازار عرضه کنند تا از روند حاکم استفاده کنند. آنها باید به سرعت از ایده به نمونه اولیه به تولید به مصرف کننده حرکت کنند. صنعت مدلینگ پوشاک نمونه ای از صنعتی است که از این مدل استفاده می کند.
مدل انعطاف پذیر:
شرکت هایی که کالاهای فصلی را تولید می کنند اغلب از مدل انعطاف پذیر استفاده می کنند. این شرکت‌ها با افزایش تقاضا برای محصولات خود مواجه می‌شوند و به دنبال آن دوره‌های طولانی مدت تقاضای کم یا بدون تقاضا وجود دارد. مدل انعطاف پذیر تضمین می کند که آنها می توانند به سرعت برای شروع تولید آماده شوند و به محض کاهش تقاضا به طور موثر خاموش شوند. برای اینکه سودآور باشند، باید در پیش‌بینی هزینه‌های مواد اولیه، موجودی و نیروی کار دقیق باشند.
زنجیره تامین و مدیریت لجستیک
آیا آنها یکسان هستند؟ پاسخ منفی است. لجستیک حلقه دیگری در زنجیره تامین است. لجستیک به فعالیت های مربوط به مدیریت کارآمد ذخیره سازی محصولات/کالاها، سازماندهی و اجرای حمل و نقل و توزیع به مشتری نهایی اشاره دارد. می توان گفت در حالی که هدف لجستیک، مدیریت بهینه سفارش است، هدف زنجیره تامین، مدیریت جامع و جهانی یک محصول از مبدأ اولیه تا رسیدن به دست گیرنده نهایی است. زنجیره تامین، به غیر از لجستیک، عملیات بیشتری را ادغام می کند، مانند تامین، ساخت و سایر انواع فعالیت های مربوط به حوزه های فروش یا بازاریابی.
مدیریت زنجیره تامین (SCM) چیست؟
مدیریت زنجیره تامین مدیریت جریان کالاها و خدمات است و شامل کلیه فرآیندهایی است که مواد خام را به محصولات نهایی تبدیل می کند. این شامل ساده‌سازی فعال فعالیت‌های طرف عرضه یک کسب‌وکار برای به حداکثر رساندن ارزش مشتری و کسب مزیت رقابتی در بازار است.
مدیریت زنجیره تامین (SCM) چگونه کار می کند
مدیریت زنجیره تامین (SCM) نشان دهنده تلاش تامین کنندگان برای توسعه و پیاده سازی زنجیره های تامینی است که تا حد امکان کارآمد و مقرون به صرفه باشد. زنجیره های تامین همه چیز را از تولید گرفته تا توسعه محصول تا سیستم های اطلاعاتی مورد نیاز برای هدایت این تعهدات را پوشش می دهد. به طور معمول، SCM تلاش می کند تا تولید، حمل و نقل و توزیع یک محصول را به صورت متمرکز کنترل یا پیوند دهد.
با مدیریت زنجیره تامین، شرکت ها می توانند هزینه های اضافی را کاهش داده و محصولات را سریعتر به مصرف کننده تحویل دهند. این کار با حفظ کنترل شدیدتر موجودی های داخلی، تولید داخلی، توزیع، فروش و موجودی های فروشندگان شرکت انجام می شود. SCM بر این ایده استوار است که تقریباً هر محصولی که به بازار می آید از تلاش های سازمان های مختلفی که یک زنجیره تامین را تشکیل می دهند، نتیجه می گیرد. اگرچه زنجیره‌های تامین برای سال‌ها وجود داشته‌اند، اما بیشتر شرکت‌ها اخیراً به آنها به عنوان ارزش افزوده برای عملیات خود توجه کرده‌اند.
۵ بخش مهم از مدیریت زنجیره تامین
در SCM، مدیر زنجیره تامین، لجستیک تمام جنبه های زنجیره تامین را که از پنج بخش تشکیل شده است، هماهنگ می کند:
- طرح یا استراتژی
- منبع (مواد خام یا خدمات)
- تولید (با تمرکز بر بهره وری و کارایی)
- تحویل و لجستیک
- سیستم بازگشت یا لجستیک معکوس
مدیر زنجیره تامین سعی می کند کمبودها را به حداقل برساند و هزینه ها را پایین نگه دارد. این کار فقط مربوط به لجستیک و خرید و موجودی نیست. به گفته میلاد شیرازیان، “مدیران زنجیره تامین بر کل زنجیره تامین و عملیات لجستیک نظارت و مدیریت می کنند تا کارایی را به حداکثر برسانند و هزینه زنجیره تامین سازمان را به حداقل برسانند.” عدم بهبود بهره وری و کارایی می تواند مستقیماً یک شرکت را به خط نهایی برساند. مدیریت خوب زنجیره تامین، شرکت‌ها را از سرفصل اخبار دور نگه می‌دارد و همچنین از فراخوان‌های گران قیمت و دعاوی قضایی نیز دور نگه می‌دارد.
مدیریت ارتباطات در زنجیره تامین
مدیریت روابط، انقلاب اطلاعات، طیف وسیعی از فناوری‌ها را برای مدیریت بهتر عملیات و زنجیره تامین به شرکت‌ها داده است. علاوه بر این، افزایش تقاضای مشتریان و رقابت جهانی به شرکت ها انگیزه ای برای بهبود این حوزه ها داده است. اما این کافی نیست. هرگونه تلاشی برای بهبود عملیات و عملکرد زنجیره تامین بدون همکاری سایر شرکت‌ها بی‌اهمیت خواهد بود. در نتیجه، شرکت های بیشتری بر مدیریت روابط تاکید دارند. از بین تمام فعالیت‌هایی که مدیران زنجیره تامین انجام می‌دهند، مدیریت ارتباط شاید سخت‌ترین آنها باشد و بنابراین مستعد شکستگی است.
یک رابطه ضعیف در هر حلقه از زنجیره تامین می تواند عواقب فاجعه باری برای سایر اعضای زنجیره تامین داشته باشد. به عنوان مثال، یک تامین کننده نامعتبر می تواند عملاً یک کارخانه را فلج کند، که منجر به افزایش زمان تولید و در نتیجه مشکلاتی در سراسر زنجیره، تا مشتری نهایی شود.
برای جلوگیری از چنین مشکلاتی، شرکت ها باید روابط خود را با تامین کنندگان بالادستی و همچنین مشتریان پایین دستی خود مدیریت کنند. در بسیاری از صنایع آمریکا، روابط قوی زنجیره تامین مانند آنچه در ژاپن یافت می شود ممکن است به آسانی توسعه نیابد. شرکت ها اغلب از نظر جغرافیایی دور هستند و به اندازه ژاپن، تامین کنندگان کوچک و خانوادگی وجود ندارد. در مورد شرکت های با فناوری پیشرفته، بسیاری از اجزا ممکن است به تنهایی از تامین کنندگان خارج از کشور که مالکان اختصاصی فناوری مورد نیاز هستند، تهیه شود. در چنین محیط‌هایی، انتخاب چند تامین‌کننده منتخب اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و در نتیجه راه را برای تعامل غیررسمی و اشتراک اطلاعات هموار می‌کند.
انقلاب اطلاعاتی در زنجیره تامین
در اوایل دهه ۱۹۶۰، زمانی که کامپیوترها برای اولین بار توسعه یافتند، یک کامپیوتر مرکزی فضای کل اتاق را پر می کرد. با توسعه آن، هزینه های کامپیوتر به طور تصاعدی افزایش یافت. امروزه یک کامپیوتر مانند لپ‌تاپ که از ظرفیت ذخیره‌سازی و محاسباتی بالایی برخوردار است در مقایسه با ۱۵ سال پیش از همه نظر فراتر رفته است. با ظهور رایانه شخصی، شبکه‌های فیبر نوری و اینترنت، هزینه کم و در دسترس بودن منابع اطلاعاتی امکان اتصال و ارتباط آسان را فراهم می‌کند و تأخیرهای زمانی مرتبط با اطلاعات را در هر شبکه زنجیره تأمین حذف می‌کند. توانایی شرکت Wal-Mart برای ارسال اطلاعات فروش روزانه به تامین کنندگان خود تنها یک نمونه است.
سازمان ها به سمت مفهومی به نام تجارت الکترونیکی حرکت می کنند که در آن تراکنش های اطلاعاتی به طور خودکار از طریق تبادل الکترونیکی داده ها (EDI)، انتقال الکترونیکی وجوه (EFT)، دستگاه های پایانه فروش (POS) و انواع روش های دیگر تکمیل می شوند. اواخر دهه ۱۹۹۰ و اوایل دهه ۲۰۰۰ شاهد ظهور “جامعه های تجاری” آنلاین بود که هزاران خریدار و فروشنده را با یکدیگر در تماس بودند. Ariba تنها یک نمونه از مبادله تجارت به تجارت (B2B) است.) تراکنش های قدیمی از نوع کاغذی به طور فزاینده ای منسوخ می شوند. در عین حال، گسترش فناوری های جدید مخابراتی و رایانه ای، ارتباطات آنی را به واقعیت تبدیل کرده است. چنین سیستم‌های اطلاعاتی – مانند شبکه ماهواره‌ای وال مارت – می‌توانند تامین‌کنندگان، تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان، خرده‌فروشی‌ها و در نهایت مشتریان را بدون در نظر گرفتن موقعیت مکانی به یکدیگر پیوند دهند.
تهیه شده در دپارتمان تحقیق و توسعه گروه سعادت